5.1 Zastosowanie: formułowanie i wsparcie polityki
W tym podrozdziale opisujemy, jak wykorzystano DigComp do wspierania planowania strategicznego i kształtowania polityki. Następnie wymieniamy kilka przykładów, gdzie DigComp użyto do porównania istniejących ram poprzez mapowanie obszarów, w celu lepszego zrozumienia ich synergii, nakładania się na siebie oraz ewentualnych braków.
Rysunek 3: Wspieranie poprzez ramę DigComp formułowania polityki w Kraju Basków (Hiszpania).
Wsparcie strategiczne dla formułowania polityki jest jednym z celów zastosowania DigComp na poziomie krajowym i regionalnym. Projekt Ikanos [1] został stworzony przez rząd baskijski (Hiszpania) w celu promowania w Kraju Basków społeczeństwa informacyjnego opartego na wiedzy. W roku 2016 uruchomiono nową Agendę Cyfrową 2020 mającą na celu wprowadzenie kompetencji cyfrowych do systemu edukacji i miejsc pracy. Rząd baskijski już od 2013 wdrażał jednak różne narzędzia i profile kompetencji, aby kształtować, wzmacniać i oceniać kompetencje cyfrowe. Działania te były podejmowane w ramach istniejących systemów kształcenia i szkolenia, wśród obywateli poszukujących pracy, a także w firmach i administracji publicznej (Rysunek 3); niektóre z tych działań zostaną opisane w dalszej części niniejszego raportu.
Aby pomóc decydentom uzyskać makro perspektywę kompetencji cyfrowych obywateli, Komisja Europejska opracowała Indeks Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa Cyfrowego (DESI). Ten złożony wskaźnik opiera się na czterech obszarach kompetencji DigComp („1. Informacja”,
„2. Komunikacja”, „3. Tworzenie treści” i „5. Rozwiązywanie problemów”). Do tworzenia Indeksu wykorzystywane są dane Eurostatu pochodzące z badania sprawdzającego stopień korzystania z Internetu w gospodarstwach domowych i przez osoby fizyczne (badanie przeprowadzane jest na reprezentatywnej próbie dla populacji Unii w wieku od 16 do 74 lat). Kwestionariusz dotyczy tego, w jaki sposób osoby ankietowane korzystały z Internetu w ciągu ostatnich trzech miesięcy [2], co przyjmuje się za wyznacznik umiejętności cyfrowych.
Na stronie internetowej projektu znajduje się Cyfrowa Tablica Wyników z interaktywnym narzędziem służącym do przeglądania i dalszego analizowania danych ankietowych. Wskaźnik DESI może być na przykład przedstawiony w rozbiciu na rozmaite zmienne, co umożliwia ocenę umiejętności cyfrowych jednostek, ale również ogółu osób pracujących w UE. W badaniu użyto czterech poziomów kompetencji cyfrowych obywateli („1. brak”, „2. niskie”, „3. podstawowe”, „4. ponadpodstawowe”). Rysunek 4 przedstawia wykres słupkowy osób z „podstawowymi” lub „ponadpodstawowymi” umiejętnościami cyfrowymi dla każdego kraju UE oraz Norwegii i Islandii. Dla 28 krajów Unii średnia osób z „podstawowymi” lub „ponadpodstawowymi” umiejętnościami cyfrowymi wynosi 55%, podczas gdy średnia wśród osób aktywnych zawodowo (pracujących i zarejestrowanych jako bezrobotne) wynosi 63%. Zastosowanie DigComp do szkolenia zawodowego oraz podnoszenia kwalifikacji czy przekwalifikowania mogłoby przynieść dalsze korzyści.
Rysunek 4: Wskaźnik umiejętności cyfrowych dla poszczególnych krajów w roku 2015.
Różne dokumenty strategiczne także posługują się ramą DigComp lub odwołują się do niej. Przykładem jest niedawna publikacja włoskiej Koalicji na Rzecz Umiejętności Cyfrowych, obejmująca Strategię i Plan Działania na rzecz Kompetencji Cyfrowych w roku 2016 (Competenze Digitali: strategia e roadmap 2016) [3]. Dokument ten zawiera tłumaczenie ramy DigComp. Również włoski Krajowy Plan Szkoły Cyfrowej (Il Piano Nazionale Scuola Digitale), uruchomiony pod koniec roku 2015 [4] wymienia DigComp w swoim dokumencie kierunkowym. Maltańskie Ministerstwo Edukacji i Zatrudnienia opublikowało w roku 2015 „Zieloną księgę: umiejętności cyfrowe”[5], która także odwołuje się do ramy DigComp. Departament Edukacji regionu Navarra w Hiszpanii wykorzystuje DigComp jako kluczowy punkt odniesienia w swoim planowaniu strategicznym.
Inny przykład wykorzystania ramy DigComp do wspierania implementacji dokumentów o charakterze strategicznym pochodzi z Polski. Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 nawiązuje [6] do DigComp, pośród szeregu kluczowych ram, w ramach wsparcia implementacji projektów e-integracji (kompetencji cyfrowych społeczeństwa).
Przykładem analizy rozbieżności, która ma na celu porównanie istniejących ram jest lista przekrojowych (transwersalnych) umiejętności informatycznych zawarta w systemie ESCO [7] (European Skills, Competences, Qualifications and Occupations). Ramy DigComp użyto tutaj jako jednego z narzędzi odniesienia dla ESCO – wielojęzycznej klasyfikacji europejskich umiejętności, kompetencji, kwalifikacji i zawodów. ESCO jest koordynowana przez Dyrekcję Generalną ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego oraz wspierana przez Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (Cedefop). ESCO stanowi część strategii Europa 2020.
Klasyfikacja ESCO identyfikuje i klasyfikuje umiejętności, kompetencje, kwalifikacje oraz zawody potrzebne na rynku pracy UE oraz istotne z punktu widzenia edukacji i szkolenia. Jedną z tych klasyfikacji jest lista przekrojowych umiejętności informatycznych ESCO. Podczas jej tworzenia w 2015, rama DigComp była wykorzystywana jako jedno z narzędzi odniesienia dla pomiaru obszarów kompetencji i potrzebnych umiejętności. Tabela 5 przedstawia pięć obszarów, jakie ostatecznie znajdują się na liście przekrojowych umiejętności informatycznych ESCO oraz odpowiadające im obszary ramy DigComp.
Projekt DigComp skorzystał z tej współpracy dodając kilka nowych pojęć do swojej zaktualizowanej ramy. Przedstawia to dobrze dążenie do tej samej wizji zwiększonej kompatybilności i interoperacyjności instrumentów, przy jednoczesnym zachowaniu specyfiki każdego z nich.
Tabela 5: Przykłady mapowania obszarów kompetencji DigComp i ESCO.
Podobnie Europejska Rama e-Kompetencji (e-CF – European e-Competence Framework) przeznaczona dla profesjonalistów z branży technologii Informacyjno-komunikacyjnych została zmapowana z ramą DigComp, aby lepiej zrozumieć synergię pomiędzy różnymi systemami kwalifikacji. W tym przypadku główna różnica między instrumentami polega na tym, że jeden z nich – tj. rama DigComp – przeznaczony jest dla szerokiego kręgu odbiorców, podczas gdy ramę e-CF przygotowano dla profesjonalistów pracujących w sektorze technologii informacyjno-komunikacyjnych. Zaletą tego mapowania jest pokazanie ciągłości pewnych umiejętności podczas przechodzenia od kompetencji oczekiwanych od wszystkich obywatelach do tych wymaganych od profesjonalistów technologii informacyjno-komunikacyjnych (zob. całą listę odniesień w Aneksie 5).
Rysunek 5: Obszar wzajemnych relacji między ramą DigComp i ramą e-CF.
Mapowanie wykazało, że 10 spośród 21 opisów kompetencji ramy DigComp ma związek całkowity lub częściowy z 14 kompetencjami opisanymi w ramie e-CF (zob. Rysunek 5). Innymi słowy, z listy 40 kompetencji ramy e-CF jedna trzecia (14) ma odniesienie do ramy DigComp. Pokazuje to między innymi, że kompetencje wymagane od profesjonalistów w sektorze technologii informacyjno- komunikacyjnych mają znacznie szerszy zakres (czyli 40 kontra 21 opisów kompetencji) i koncentrują się bardziej szczegółowo na zadaniach informatycznych związanych z branżą IT.
Do porównywania systemów kwalifikacji i analizy rozbieżności używana jest także Rama Podstawowych Umiejętności Cyfrowych (Basic Digital Skills Framework) [8]. Została ona opracowana przez organizację działającą na rzecz umiejętności cyfrowych GO ON UK, która ściśle współpracuje z Radą Ministrów i Serwisem Cyfrowym rządu brytyjskiego. W najnowszej aktualizacji Ramy Podstawowych Umiejętności Cyfrowych dodano obszar „Rozwiązywanie problemów”, który ma na celu „Zwiększenie niezależności i pewności siebie poprzez rozwiązywanie problemów za pomocą narzędzi cyfrowych i znajdywanie rozwiązania”. Zmiana ta była zainspirowana ramą DigComp.
[1] http://ikanos.blog.euskadi.net/?page_id=2423&lang=en
[2] http://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=13706 , zob. str. 32
[3] http://www.agid.gov.it/sites/default/files/documenti_indirizzo/agid_-_competenze_digitali_2016_r11.pdf
[4] http://www.istruzione.it/scuola_digitale/allegati/Materiali/pnsd-layout-30.10-WEB.pdf
[5] https://education.gov.mt/elearning/Documents/Green%20Paper%20Digital%20Literacy%20v6.pdf
[6] https://mc.gov.pl/projekty/polska-cyfrowa-po-pc-2014-2020/ramowy-katalog-kompetencji-cyfrowych
[7] https://ec.europa.eu/esco/
[8] https://www.go-on.co.uk/get-involved/basic-digital-skills/ (uwaga: w momencie publikacji niniejszego raportu, informacja o aktualizacji została usunięta)